خواب خوب، ذهن پویا، مقالات
ارتباط بین شخصیت و بی خوابی، چطور شخصیت شما در شکل‌گیری بی‌خوابی‌تان نقش دارد؟
“مینا، صبح‌ها قبل از اینکه از رختخواب خارج شود، شروع به مرور لیست بلندبالای کارهای روزانه‌اش می‌کند. در محل کار، به‌شدت به انتقاد همکارانش حساس است و هر اشتباه کوچکی او را تا ساعت‌ها آشفته می‌کند. عصرها که به خانه برمی‌گردد، به بررسی اخبار و پیگیری شبکه‌های اجتماعی می‌پردازد. در نهایت، وقتی به رختخواب می‌رود، ذهنش آن‌قدر درگیر مسائل گوناگون است که نمی‌تواند بخوابد. او تا کنون چندین بار درمان‌های مختلف را امتحان کرده است؛ ولی بیشتر موقتی بوده‌اند.”
بیشتر افراد دچار بی‌خوابی مثل مینا از عود بی‌خوابی شکایت دارند، اما معمولاً به ارتباط بین شخصیت و خواب خود بی‌توجه هستند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید بین شخصیت و بی خوابی، یک رابطه دوطرفه و پیچیده برقرار است.
در این مقاله، قرار است، به واکاوی تأثیر شخصیت روی خواب بپردازیم تا به درک بهتری از این موضوع برسیم. اما قبل از پرداختن به ارتباط بین شخصیت و بی خوابی لازم است مختصری در مورد خلق‌وخو و شخصیت بدانیم.
آنچه در این مقاله میخوانید
شخصیت و بی خوابی و راز درخت وجود
وجود شما همچون درختی سرسبز است. خلق‌وخو یا temperament بسان نسیمی ملایم از بدو تولد بر آن می‌وزد و برگ‌های درخت وجودتان را به رقص درمی‌آورد. گاه این نسیم، آرام و دلنشین است و گاه تند و بی‌قرار. این نسیم که از همان آغازین ساعت‌های پیدایش شما بر نحوه واکنشتان نسبت به جهان درون و برونتان نقش دارد، رنگ و بوی خاصی به درخت وجودتان می‌بخشد.
اما شخصیت شما همین درخت تنومندی است که در مرکز باغ آفرینش ریشه دوانده است. این درخت، با گذر زمان و تحت‌تأثیر عوامل مختلف مانند نور خورشید، باد، باران و خاک، دانش و تجربه باغبان، تعامل با درختان دیگر، رشد کرده و شاخ‌وبرگ گسترانده است.
شخصیت یا personality، مجموعه‌ای از افکار، احساسات و رفتارهای منحصربه‌فرد شماست که در طول زمان شکل گرفته‌است و شما را از دیگران متمایز می‌کند.
بنابراین در شکل‌گیری خلق‌وخوی شما عوامل زیر نقش دارند:
- ژن‌های شما: مانند رنگ چشم‌ها و قد، خلق‌وخو هم تحت‌تأثیر ژن‌ها قرار دارد.
- شرایط روزهای اول زندگی: شرایط دوران بارداری مادر و پس از آن، مانند تغذیه، سطح استرس و میزان توجه او به نوزاد می‌تواند بر خلق‌وخوی کودک تأثیر بگذارد.
اما عوامل زیر شخصیتتان را شکل می‌دهند:
- خلق‌وخوی شما: در واقع ژن‌ها به طور غیرمستقیم در شکل‌گیری شخصیت شما نقش دارند.
- تجربیات زندگی: رویدادهای مهم زندگی، مانند موفقیت‌ها، شکست‌ها، و روابط بین‌فردی، در تشکیل شخصیت مؤثر هستند.
- فرهنگ و محیط اجتماعی: ارزش‌ها، باورها، هنجارهای اجتماعی و شرایط اقتصادی دراین‌رابطه مهم هستند.
همان‌گونه که تا حالا متوجه شده‌اید:
- خلق‌وخو امری ذاتی است که از بدو تولد وجود دارد، درحالی‌که شخصیت در طول زمان شکل می‌گیرد.
- خلق‌وخو بیشتر به ویژگی‌های بیولوژیکی و فیزیولوژیکی مربوط است، درحالی‌که شخصیت بیشتر ابعاد روانی و اجتماعی دارد.
شخصیت و بی خوابی در کودکی
خواب و خلق‌وخو temperament در اوایل کودکی به‌شدت به هم مرتبط هستند. نوزادانی که مشکلات خواب دارند، بیشتر گریه می‌کنند، تحریک‌پذیرتر هستند و دیرتر آرام می‌شوند.
در سنین پیش‌دبستانی مشکلات خواب می‌تواند به‌صورت مشکلات رفتاری مانند پرخاشگری، بیش‌فعالی و اشکال در توجه خود را نشان دهد.
کمبود خواب در دوران مدرسه با کاهش عملکرد تحصیلی، مشکل در ارتباط با همسالان و اولیای مدرسه و مشکلات عاطفی همراه است.
شخصیت و بی خوابی در بزرگسالی
یکی از عوامل مهم و جالب تأثیرگذار روی کیفیت خواب، شخصیت ماست! اما سؤال اصلی این است وجود چه ویژگی‌های شخصیتی، زمینه‌ساز بی‌خوابی هستند؟
روان‌رنجوری: افراد دارای عامل روان‌رنجوری، بیشتر مستعد اضطراب، نگرانی و افکار منفی هستند که می‌تواند مزاحم خواب آنها شود.
وظیفه‌شناسی: افراد دارای وظیفه‌شناسی پایین معمولاً به برنامه‌های منظم خواب پایبند نیستند. به خواب خود اهمیت کمتری می‌دهند و ممکن است در چرخه بی‌خوابی گرفتار شوند.
برون‌گرایی: مطالعات می‌گویند نیاز افراد درون‌گرا به خواب نسبت به افراد برون‌گرا بیشتر است. همچنین، افراد درون‌گرا به دلایل مختلفی بیشتر در معرض بی‌خوابی و سایر اختلالات خواب قرار دارند.
توافق‌پذیری: ویژگی توافق‌پذیری کم موجب اشکال در برقراری روابط اجتماعی مفید و بروز استرس می‌شود. این امر می‌تواند موجب کیفیت و کمیت پایین خواب شود.
گشودگی: افرادی که از گشودگی کمی برخوردارند معمولاً در برابر تغییر باورها و عادت‌ها یا پیروی از روش‌های جدید برای بهبود، مقاومت می‌کنند. وجود این ویژگی‌ها آنان را با چالش‌های زیادی در طول روز مواجه می‌کند که به نوبه خود تجربه خواب بدتری را برایشان رقم می‌زند.
نکات مهم برای اصلاح شخصیت و بی خوابی
برای اصلاح جنبه‌هایی از شخصیتتان که مزاحم خواب می‌شوند، نیاز به خودآگاهی، صبر و تلاش مداوم دارید. در اینجا به چند راهکار برای اصلاح شخصیت و بی خوابی اشاره می‌کنیم:
۱.شناسایی الگوهای فکری و رفتاری:
خودشناسی: ابتدا باید الگوهای فکری و رفتاری که باعث بی‌خوابی می‌شوند را شناسایی کنید. آیا فردی مضطرب هستید که دائماً نگران آینده است؟ آیا کمال‌گرا هستید و به‌سختی می‌توانید ذهن خود را آرام کنید؟ آیا به‌راحتی عصبانی می‌شوید و این عصبانیت تا مدت‌ها ادامه دارد؟
ثبت وقایع: برای شناسایی این الگوها، می‌توانید از دفترچه یادداشت یا اپلیکیشن‌های مخصوص استفاده کنید و افکار، احساسات و رفتارهای خود را قبل از خواب و در طول روز ثبت کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا الگوهای منفی را شناسایی کنید.
۲. تغییر الگوهای فکری:
به چالش کشیدن افکار منفی: وقتی افکار منفی به سراغتان می‌آیند، آنها را یادداشت کنید و به چالش بکشید. از خود بپرسید آیا این افکار واقع‌بینانه هستند؟ آیا شواهدی برای تأیید آنها وجود دارد؟ آیا راه‌حل دیگری برای این مشکل وجود دارد؟
تمرکز بر افکار مثبت: سعی کنید به‌جای تمرکز بر افکار منفی، بر افکار مثبت و آرامش‌بخش تمرکز کنید. می‌توانید از تکنیک‌های تجسم‌بخشی یا مدیتیشن برای این کار استفاده کنید.
گفتگوی درونی مثبت: با خودتان با مهربانی و دلسوزی صحبت کنید. از جملات مثبت و انگیزه‌بخش استفاده کنید و از سرزنش‌کردن خودتان خودداری کنید.
۳. تغییر الگوهای رفتاری:
مدیریت استرس: یادگیری تکنیک‌های مدیریت استرس مانند تنفس عمیق، یوگا و مدیتیشن می‌تواند به شما در کنترل اضطراب و نگرانی کمک کند.
بهبود مهارت‌های ارتباطی: اگر مشکل شما در روابط بین‌فردی است، سعی کنید مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود بخشید. یادگیری مهارت‌هایی مانند گوش‌دادن فعال، ابراز وجود و حل مسئله می‌تواند در برقراری روابط سالم‌تر به شما کمک کند.
افزایش انعطاف‌پذیری: سعی کنید در برابر تغییرات و چالش‌های زندگی انعطاف‌پذیرتر باشید. یادگیری مهارت‌هایی مانند پذیرش، سازگاری و حل مسئله می‌تواند در مقابله با مشکلات زندگی به شما کمک کند.
تعیین مرزها: یاد بگیرید که برای خودتان مرزهای مشخصی تعیین کنید و از “نه” گفتن نترسید. این کار به شما کمک می‌کند تا از موقعیت‌هایی که باعث استرس و اضطراب می‌شوند، دوری کنید.
۴. کمک‌گرفتن از متخصص:
درمان شناختی رفتاری: یکی از روش‌های مؤثر برای درمان بی‌خوابی، درمان شناختی رفتاری برای بی‌خوابی (CBT-I) است. این روش به شما کمک می‌کند تا افکار و رفتارهایی که باعث بی‌خوابی شما می‌شوند را شناسایی کنید و تغییر دهید.
مشاوره: درصورتی‌که به‌تنهایی نمی‌توانید الگوهای فکری و رفتاری خود را تغییر دهید، می‌توانید از یک مشاور کمک بگیرید.
نکته مهم: تغییر شخصیت و رهایی از دام بی‌خوابی، فرایندی زمان‌بر است و نیاز به صبر و حوصله دارد. با شناخت ارتباط بین شخصیت و بی خوابی و تلاش مداوم برای اصلاح جنبه‌های منفی شخصیتی، می‌توانید به‌تدریج به خوابی آرام و باکیفیت دست یابید.
نتیجه‌گیری
به طور خلاصه دیدیم چگونه ویژگی‌های شخصیتی می‌توانند بر کیفیت و الگوی خواب ما تأثیر بگذارند. شناخت ارتباط بین شخصیت و بی خوابی می‌تواند در بهبود کیفیت خواب به ما کمک کند.
اگرچه شکل‌گیری شخصیت ریشه در ویژگی‌های ذاتی و تجربیات گذشته دارد، اما می‌توان با شناخت ویژگی‌های شخصیتی و در صورت لزوم اصلاح آنها، به‌سوی خوابی آرام‌تر و باکیفیت‌تر گام برداریم.
برگرفته از کتاب:
Sleep, Personality, and Social Behavior-Zlatan Krizan-2019
