میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از پروبیوتیک‌ها (probiotics) استفاده می‌کنند، در کشور ما نیز پروبیوتیک‌ها در حال محبوب شدن هستند. شاید از بخت بلند آن‌هاست که به‌عنوان “باکتری‌های خوب” می‌شناسیدشان؛ و در سوپرمارکت محله، ماستشان را خریداری می‌کنید !
همه ما یک سری باکتری در بدن خود به‌ویژه دستگاه گوارش خودداریم که در کمال ناباوری برای ما کار می‌کنند. این باکتری‌ها هرروز برای ما ویتامین می‌سازند،به تقویت ایمنی بدن کمک می‌کنند و باعث هضم فیبر غذا می‌شوند.
تحقیقات نشان داده هر آنچه که در طول روز می‌خوریم یا از خوردن آن طفره می‌رویم روی تعداد و نوع این باکتری‌ها تأثیر دارد. به این منظور تحقیقاتی با همکاری گروهی از محققین دانشگاه‌های مختلف آمریکا روی جمعیت چند صدنفره قبیله هادزا (Hadza) در تانزانیا (که هنوز در عصر شکار به سر می‌برند) صورت گرفته و نتیجه آن در مجله ساینس تاریخ 25 اوت 2017 به چاپ رسیده است. این تحقیق نشان می‌دهد باکتری‌های روده‌ی این افراد نه‌تنها ازنظر تنوع و تعداد از افراد جوامع صنعتی بیشتر هستند بلکه در طول فصول مختلف سال، متناسب با تغییر رژیم غذایی آن‌ها، تغییر می‌کنند. رژیم غذایی این گروه شکارچی شامل گوشت،انواع توت،،میوه بائوباب،انواع غده‌های زمینی و عسل بوده و به‌طور متوسط 100 گرم فیبر در طول روزمی خورند که معادل 50 کاسه غلات است ! (فیبر مصرفی روزانه ما فقط 15 گرم است).
با ورود انسان شکارچی به عصر کشاورزی و سپس صنعتی، نوع محصولاتی که به‌عنوان غذا استفاده می‌کند ؛ به‌تدریج از محصولات بکر و ارگانیک به سمت محصولات اکثراً فرآوری شده و حاوی مواد نگه‌دارنده و گاهآ دارای آنتی‌بیوتیک تغییر کرده است. همگام با این تغییر نوع و تعداد باکتری‌های روده‌ی ما در طول هزاران سال تغییر داشته است.
از این مطالب نگران نشوید کسی انتظار ندارد شما هم مثل شکارچیان هادزا روزی 50 کاسه غلات بخورید ! چاره کار در این است که باهم ببینیم در رژیم غذایی این افراد چه چیزی هست که باعث شده کمتر به بیماری‌های عصر تمدن مبتلا شوند؟
آنچه در این مقاله میخوانید
۱.پروبیوتیک‌ها چیست‌اند؟
پروبیوتیک ها ریز جانداران زنده‌ای (microorganism) همانند باکتری‌ها هستند که نقش مهمی در سلامت ما بازی می‌کنند
واژه پروبیوتیک در اصل از کلمه‌ای یونانی به معنای “برای زندگی” آمده است. این اصطلاح اولین بار در سال 1907 توسط (Elie Metchnikoff) برای تشریح اثر تقویت‌کنندگی یک میکروارگانیسم روی رشد میکروارگانیسم دیگر استفاده شد. پس‌ازآن تعاریف متعدد دیگری از آن ارائه گردید تا اینکه Roy Fuller)) در سال 1989، تعریف جدیدی از پروبیوتیک ارائه کرد: “پروبیوتیک، مکمل غذایی متشکل از میکروب‌های زنده است که مصرف آن به دلیل تغییر مطلوب در توازن میکروبی روده، اثرات مفیدی بر فرد می‌گذارد”.
پروبیوتیک ها حاوی انواع ریز جانداران می‌باشند که مهم‌ترین آن‌ها باکتری‌هایی هستند که به گروه‌های لاکتوباسیل (Lactobacillus) و بیفیدوباکتریوم (Bifidobacterium ) متعلق بوده و هر یک از این دو گروه وسیع خود شامل انواع باکتری‌ها می‌گردند.. همچنین باکتری‌های دیگر ونیز مخمرهایی مانند ساکارومیسیس بولاردی (Saccharomyces boulardii) می‌توانند به‌عنوان پروبیوتیک مورداستفاده قرار گیرند.
تعداد زیادی از این ریز جانداران داخل و روی بدن ما زندگی می‌کنند. درواقع نسبت ریز جانداران موجود در بدن انسان به تعداد سلول‌های بدن 10 به 1 است. بسیاری از این ریز جانداران موجود در محصولات پروبیوتیک شبیه آن‌هایی هستند که در بدن ما زندگی می‌کنند.
۲.مصرف پروبیوتیک‌ها چه نفعی برای من دارد؟
اگرچه برخی مردم آن‌ها را “میکروب‌های مضر” می‌دانند،ولی درواقع بسیاری از این ریز جانداران به بدن ما کمک می‌کنند تا به‌خوبی به فعالیت خود ادامه دهد.
بسیاری از افراد به امید دستیابی به‌سلامتی بیشتر نظیر عمر طولانی‌تر پروبیوتیک مصرف می‌کنند. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه پروبیوتیک ها ممکن است برای شرایطی مانند اسهال ناشی از آنتی‌بیوتیک‌ها، عفونت‌های گوارشی و سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) مفید باشند.
پروبیوتیک‌ها در تولید ویتامین‌هایی نظیرB،K و اسیدفولیک نقش دارند از طریق مقابله با باکتری‌های بیماری‌زا و پیشگیری از سرطان‌های گوارشی، به تقویت سیستم ایمنی بدن ما کمک می‌کنند،باعث تخمیر فیبر غذا به اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه می‌شوند که در ساخت هورمون‌ها دخالت دارند. فعاليت باکتری‌های پروبيوتيک سبب افزايش دسترسي بيولوژيک بدن به یون‌ها شده که از اين طريق کلسيم، آهن، منيزيم، مس، سديم و… بهتر جذب می‌شوند.
به‌غیراز ویتامین‌ها وموادمعدنی، پروبیوتیک ها یا پری بیوتیک ها سومین مکمل غذایی رایج مورداستفاده در دنیا هستند. استفاده از آن‌ها بین سال‌های 2007 تا 2012 چهار برابر گردیده است. در کشور ما نیز طی سال‌های اخیر انواع محصولات حاوی پروبیوتیک نظیر انواع محصولات لبنی و نان‌ها تولید گردیده و مصرفشان رو به افزایش است.
۳.چه محصولات پروبیوتیکی در بازار وجود دارند؟
. محصولاتی که به‌عنوان پروبیوتیک به فروش می‌رسند عبارت‌اند از ماست، نوشیدنی کفیر، شيرهاي تخميري، پنيرهاي نرم ، کلم ترش ( (Sauerkraut،چای کامبوجا (Kombucha)، برخی از انواع ترشی (غیرپاستوریزه )، سایر سبزی‌های مخصوص‌ترشی (غیرپاستوریزه)، اخیراً نان پروبیوتیک، مکمل‌های غذایی و محصولات غیرخوراکی مانند کرم‌های پوستی موضعی.
۴.پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها چه فرقی باهم دارند؟
پروبیوتیک‌ها (probiotics) و پری بوتیک‌ها (prebiotics) هردو برای سلامتی انسان مهم هستند بااین‌حال نقش‌های مختلفی بازی می‌کنند:
پروبیوتیک ها همان‌گونه که اشاره شد باکتری‌های زنده موجود در غذاها یا مکمل‌های خاص هستند. وجود آن‌ها در دستگاه گوارش با مزیت‌های فراوانی همراه است.
پری بیوتیک ها ازا نوع کربوهیدرات‌ها (بیشتر فیبر) تشکیل‌شده‌اند که افراد نمی‌توانند آن‌ها را هضم کنند ولی باکتری‌های مفید در روده شما این فیبرها را مصرف می‌کنند. از پری بیوتیکهای معروف‌تر می‌توان به سیر، آرتیشوک (artichoke)، جیکاما jicama))، سبزی قاصدک (dandelion green)، مارچوبه، تره‌فرنگی، موز، جو، جوی دوسر، دانه کتان، سبوس گندم، جلبک دریایی و پیاز اشاره کرد
باکتری‌های روده‌ای که به‌طورکلی به‌عنوان میکرو فلور (mocroflora) روده یا میکروبیوتا (microbiota) روده شناخته می‌شوند فعالیت‌های مهمی در بدن انجام می‌دهند. با مصرف مقادیر متعادل پرو و پری بیوتیک می‌توانید به این اطمینان برسید که دارای تعادل مناسب باکتری‌ها در روده خود هستید که به حفظ سلامتی شما کمک شایانی می‌کند.
۵.آیا احتمال دارد که مصرف پروبیوتیک ها برای من مفید نباشد؟
پاسخ این است که بستگی به سلامت شما دارد. در افرادی که به‌طورکلی سالم هستند، گزارش‌های خوبی وجود دارد و عوارض جانبی، اگر وجود داشته باشد، معمولا فقط شامل علائم گوارشی خفیف مثل دفع گاز روده می‌شود.
از سوی دیگر، گزارش‌هایی مبنی بر ارتباط بین پروبیوتیک ها با عوارض جانبی شدید، ازجمله عفونت‌های خطرناک، در افرادی که مشکلات جدی درزمینهٔ پزشکی دارند، وجود دارد. افرادی که بیشتر در معرض خطر قرار دارند عبارت‌اند از بیماران دارای وضعیت بحرانی، کسانی که جراحی کرده‌اند، نوزادان شدیداً بیمار و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند. در برخی موارد در افراد سالم نیز عدم اطمینان از بی‌ضرر بودن پروبیوتیک ها وجود دارد.
بیشتر دانش ما در مورد بی‌ضرر بودن پروبیوتیک‌ها از مطالعات روی لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم حاصل‌شده و کمتر درباره پروبیوتیک‌های دیگر اطلاعات وجود دارد. همچنین اطلاعات در مورد بی‌ضرر بودن طولانی‌مدت پروبیوتیک ها محدود است و بی‌ضرری از یک نوع پروبیوتیک به دیگری متفاوت است. به‌عنوان‌مثال، اگر مطالعات نشان داد که نوع خاصی از لاکتوباسیلوس در افراد سالم 65 ساله و بالاتر بی‌خطر است این بدان معنا نیست که همه پروبیوتیک‌های حاوی لاکتوباسیلوس برای افراد این گروه سنی بی‌ضرر هستند.
پروژه‌های تحقیقاتی گسترده‌ای در رابطه با نقش پروبیوتیک‌ها در بهبود بیماری‌هایی نظیر دیابت، چاقی، بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های گوارشی و سندرم روده تحریک‌پذیر هم‌اکنون در جریان است.
باید منتظر اخبار جدید بود.
