اشعه فرابنفش، نامی که شاید بارها آن را شنیده باشید، بخشی از طیف نور خورشید است. این اشعه نامرئی، نقشی مهم و گاه متضاد در زندگی ما دارد؛ از تولید ویتامین D گرفته تا ایجاد آفتاب‌سوختگی و حتی سرطان پوست.
همان‌طور که متوجه شدید آثار این اشعه روی سلامتی بسان سکه‌ای دو رو است. در این مقاله، به طور ساده به برخی سؤالات مهم در این‌باره پاسخ داده‌‌شده تا بتوانید از خود و اطرافیانتان در برابر اثرات مضر آن محافظت کنید.
آنچه در این مقاله میخوانید
اشعه فرابنفش چیست؟
این اشعه نوعی انرژی تابشی است که از خورشید به زمین می‌رسد. به سه نوع A، B و C تقسیم می‌شود. اشعه‌های نوع C توسط لایه اوزون جذب می‌شوند؛ بنابراین به سطح زمین نمی‌رسد. اما اشعه‌های نوع A و B که به زمین می‌رسند، می‌توانند اثرات مختلفی بر سلامتی ما داشته باشند.
منابع اصلی آن کدام است؟
اکثر افراد خورشید را به‌عنوان تنها منبع ساطع‌کننده اشعه ماورا بنفش می‌شناسند اما منابع دیگری هم برای آن وجود دارد:
- خورشید: اصلی‌ترین منبع اشعه فرابنفش است.
- لامپ‌های سولاریم: دستگاه‌هایی که برای برنزه کردن پوست استفاده می‌شوند.
- لامپ‌های فلورسنت: برخی از انواع این لامپ‌ها نیز مقدار کمی اشعه ساطع می‌کنند.
- دستگاه‌های جوشکاری: این دستگاه‌ها نیز منبع اشعه هستند.
چه آثاری دارد؟
به طور خلاصه می‌توان گفت فواید زیادی برای ما دارد، به شرط این‌که به میزان و به شیوه مناسب از آن استفاده کنیم. برخی از آثار مثبت و منفی آن را اینجا برایتان آورده‌ام:
اثرات مثبت
- تولید ویتامین D: یکی از مهم‌ترین فواید اشعه فرابنفش، کمک به تولید ویتامین D در بدن است. ویتامین D برای سلامت استخوان‌ها و سیستم ایمنی بدن ضروری است.
- درمان برخی بیماری‌های پوستی: در برخی موارد، از این اشعه برای درمان بیماری‌های پوستی مانند پوست صدفی یا پسوریازیس استفاده می‌شود.
اثرات منفی
- آفتاب‌سوختگی: یکی از رایج‌ترین اثرات آن است که با قرمزی، سوزش و تاول پوست همراه است.
- پیری زودرس پوست: قرارگرفتن طولانی‌مدت در معرض اشعه باعث ایجاد چین‌وچروک، لک و کاهش خاصیت ارتجاعی پوست می‌شود.
- سرطان پوست: یکی از جدی‌ترین عوارض، افزایش خطر ابتلا به انواع سرطان پوست است.
- آسیب به چشم: اشعه فرابنفش می‌تواند به قرنیه و عدسی چشم آسیب برساند؛ یعنی آب‌مروارید و مشکلات چشمی ابجاد کند.
آیا بین هوای گرم و اشعه فرابنفش ارتباطی وجود دارد؟
شدت اشعه با شدت تابش آفتاب رابطه مستقیم دارد. هرچه آفتاب شدیدتر باشد، میزان اشعه نیز بیشتر خواهد شد؛ اما هوای گرم لزوماً دارای اشعه بیشتری نیست. عواملی مانند رطوبت هوا، پوشش ابر، زاویه تابش خورشید و نوع پوشش شما بر گرمای درک شده توسط شما نقش دارند.
برای پیشگیری از آثار بد آن چه‌کار کنیم؟
- از کرم ضدآفتاب استفاده کنید: یکی از مهم‌ترین راه‌های محافظت از پوست در برابر اشعه، استفاده منظم از کرم ضدآفتاب با SPF مناسب است.
- لباس‌های محافظ بپوشید: پوشیدن لباس‌هایی دارای آستین‌بلند، شلوار بلند و کلاه لبه‌دار می‌تواند از پوست شما در برابر اشعه فرابنفش محافظت کند.
- عینک‌آفتابی بزنید: عینک‌آفتابی با فیلتر UV از چشم‌ها در برابر آسیب اشعه فرابنفش محافظت می‌کند.
- از آفتاب مستقیم بپرهیزید: به‌خصوص در ساعات اوج تابش خورشید (بین ساعت 10 صبح تا 4 بعدازظهر) از قرارگرفتن در معرض آفتاب مستقیم خودداری کنید.
- در جستجوی سایه باشید: در صورت امکان، در سایه بنشینید یا از چتر استفاده کنید.
نکاتی مهم در انتخاب ضدآفتاب مناسب
انتخاب کرم ضدآفتاب مناسب به عوامل مختلفی بستگی دارد. اما این نکات به شما کمک می‌کنند تا انتخاب بهتری داشته باشید:
· پوست خود را بشناسید
-
- برای پوست چرب و مستعد آکنه، ضدآفتاب‌های سبک، غیر کومدوژن و با SPF 30 مناسب‌تر هستند.
- در پوست خشک، ضدآفتاب‌های دارای مرطوب‌کننده با SPF 30 تا 50 گزینه خوبی هستند.
- برای پوست حساس، ضدآفتاب‌های دارای مواد معدنی با SPF 30 تا 50 ، بدون عطر و مواد حساسیت‌زا انتخاب مناسبی هستند.
· مدت قرارگیری را تعیین کنید
-
- اگر فعالیت‌های طولانی زیر نور آفتاب دارید مثل ورزش‌های آبی یا کوهنوردی، بهتر است از ضدآفتاب با SPF 50 یا بالاتر استفاده کنید.
- برای استفاده روزمره و فعالیت‌های معمولی، SPF 30 کافی است.
· فصل و مکان را در نظر بگیرید
-
- در مناطق گرمسیر و در فصل تابستان، بهتر است از ضدآفتاب با SPF بالاتر استفاده کنید.
· پوشش‌دهی کرم را ببینید
-
- مطمئن شوید ضدآفتابی را خریداری می‌کنید که علاوه بر محافظت در برابر اشعه UVB ، از پوست شما در برابر اشعه UVA ، نیز محافظت ایجاد کند.
- شاید بدانید اشعه فرابنفش B باعث آفتاب‌سوختگی می‌شود در حالی گه فرابنفش A باعث پیری زودرس و سرطان پوست می‌شود،
· هرچند وقت تکرار کنید
- مقدار کافی از ضدآفتاب، حدود 2 میلی‌لیتر برای هر ناحیه، را روی پوست خود بمالید و هر دو ساعت یکبار یا بعد از شنا و تعریق، تکرار کنید.
- محافظت را کامل کنید
- استفاده از ضدآفتاب به‌تنهایی کافی نیست. برای محافظت کامل از پوست، از کلاه، عینک‌آفتابی و لباس‌های محافظ هم استفاده کنید.
جمع‌بندی
هرجای که نور خورشید وجود دارد، اشعه فرابنفش هم هست. قرارگرفتن در معرض این اشعه فواید و مضراتی دارد. آثار آن را خود شما تعیین می‌کنید. با داشتن دانش کافی درباره آن و رعایت نکات ایمنی، می‌توانید از خود و اطرافیانتان در برابر اثرات زیان‌بار آن محافظت کنید.
کرم ضدآفتاب با SPF 30 برای اکثر افراد در استفاده روزمره کافی است. اما برای شرایط خاص و فعالیت‌های طولانی‌مدت در زیر آفتاب، SPF 50 یا بالاتر توصیه می‌شود.
یادتان باشد، گرفتن آفتاب لذت‌بخش است، اما رعایت احتیاط، شرط عقل است.
مطالعه بیشتر
Health Effects of UV Radiation | US EPA
What is UV radiation and how does it affect health?
Ultraviolet (UV) Radiation: What It Is & Its Effect on Your Skin
مقاله بسیار عالی بود