نکاتی که تازه والدها باید بدانند

الگوی خواب کودک و بیداری او برای تازه والدها کمی اسرارآمیز است. شاید شما هم در پی کشف این راز هستید چون باعث کم‌خوابی‌تان شده است!

الگوی خواب در بزرگسالان، کاملاً منظم و قابل پیش‌بینی است، اما این الگو در کودکان، با بیداری‌های گاه‌وبیگاهشان، تصادفی به نظر می‌رسد.

خواب در رشد شناختی کودک نقش اساسی دارد؛ بنابراین درک این موضوع و فراهم‌کردن خواب خوب برای او مهم است. از سوی دیگر شناخت چرخه خواب کودک، کمک می‌کند تا او را بهتر درک کنید و نگرانی‌هایتان را کاهش دهید.

خواب کودک چگونه است؟

نوزاد چندروزه تقریباً ۱۸ ساعت در شبانه‌روز می‌خوابد که نیمی از آن، در خواب عمیق سپری می‌شود. هر ۳ تا ۴ ساعت یکبار برای شیر خوردن بیدار می‌شود. همگام با بزرگ‌تر شدن نوزاد، توانایی او در شیر خوردن و سیر ماندن افزایش می‌یابد که به او اجازه می‌دهد شب‌ها خواب طولانی‌تری داشته باشد.

در چهارماهگی درست موقعی که همه چیز رو به جلوست، ناگهان رشته شادمانی‌تان از هم می‌گسلد. آن دوره‌های طولانی خواب شبانه به یکباره رنگ می‌بازند. به نظر می‌رسد ناچارید هر شب بارها از خواب بیدار شوید. شب‌های اول نگران سلامتی کودک می‌شوید ولی بعد، از خود می‌پرسید آیا ممکن است خواب کودک تان پسرفت کرده باشد؟

پسرفت خواب کودک به چه معنی است؟

پسرفت به این معنی است که نوزادتان که تاکنون شب‌ها خواب خوبی داشته، ناگهان در ۴-۳ ماهگی نیمه‌شب‌ها بیدار می‌شود و دیگر نمی‌خوابد.

سایر علائم این مرحله عبارت‌اند از:

• نق‌زدن زیاد
• بیداری‌های زیاد شبانه
• چرت زدن کمتر در روز
• تغییر اشتها

البته همه کودکان این‌گونه نیستند اما بهتر است برای این موضوع آماده باشید.

چرخه خواب کودک چگونه است؟

چرخه خواب نوزاد شامل دو مرحله است:

• مرحله حرکت سریع چشمی (REM) یا مرحله فعال
• مرحله بدون حرکت سریع چشمی (NREM) یا مرحله آرام

این دو مرحله، در ماه‌های اول تولد تقریباً به یک میزان خواب کودک را تشکیل می‌دهند.

اگر به پلک‌های نوزادتان دقت کنید، گاهی متوجه حرکت سریع چشم‌ها می‌شوید. این اتفاق در مرحله فعال یا REM می‌افتد. پرش اندام‌ها و انگشتان دست، تنفس سریع و گاهی حرکت دهان از دیگر ویژگی‌های این مرحله است. اما در مرحله خواب آرام یا NREM هیچ‌کدام از اینها را نمی‌بینید.

چه اتفاقی در ۴ ماهگی می‌افتد؟

در ۴ ماهگی تغییراتی در مراحل خواب کودک رخ می‌دهد که خواب او را کمی شبیه شما می‌کند.

خواب NREM او شامل ۳ مرحله می‌شود:

• مرحله NREM1 از امواج کم دامنه آلفا تشکیل می‌شود.
• مرحله NREM2 شامل دوک‌های خواب و کمپلکس‌های خواب است.
• مرحله NREM3  متشکل از امواج آرام دلتا است.

و مرحله ۴ که همان  REM است، از امواج آلفا و بتای شبیه بیداری تشکیل شده است.

در مرحله‌های ۱ و ۲ ،خواب بسیار سبک است یعنی شما یا کودکتان در این مرحله به‌راحتی از خواب بیدار می‌شوید. مرحله ۳ ، مرحله خواب عمیق است. در این مرحله کودک به‌سختی از خواب بیدار می‌شود و مرحله REM  به رؤیابینی تعلق دارد.

گرچه این تغییرات در ۳ تا ۴ ماهگی شروع می‌شوند ولی تکمیل ساختار کلی خواب و زمان سپری شده در هر مرحله تقریباً تا ۵ سالگی ادامه می‌یابد.

اما خواب کودک ۴ ماهه‌ تان با شما فرق‌هایی هم دارد:

• کودک به‌محض خوابیدن وارد مرحله REM  یا رؤیابینی می‌شود. درصورتی‌که این مرحله از خواب شما در انتهای یک چرخه خواب به دنبال خواب عمیق اتفاق می‌افتد.
• نیمی از ۱۸ ساعت خواب نوزاد یعنی حدود ۹ ساعت به خواب REM تعلق دارد، درصورتی‌که این مرحله از خواب حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از زمان کلی خواب شما را تشکیل می‌دهد.

علت این تغییرات چیست؟

محققین به این نتیجه رسیده‌اند که در ۱۰ تا ۱۲ هفتگی چرخه سیرکادین شروع به پیدایش می‌کند. این چرخه مسئول کنترل تمامی اعمال خودکار حیاتی بدن است. چیزهایی مثل تنظیم چرخه خواب و بیداری، ترشح دوره‌ای هورمون‌ها، تولید ادرار، تنظیم دمای بدن، ضربان قلب و…

چرخه خواب و بیداری کودک قبل از ۳ ماهگی تحت تأثیر نشانه‌هایی نظیر سیری و گرسنگی، دما، صدای محیط و تر یا خشک بودن جایش قرار دارد.

خواب ما به‌عنوان بزرگسال در یک‌زمان از شبانه‌روز اتفاق می‌افتد که تحت تأثیر چرخه سیرکادین است.

در ۴ ماهگی، نقش نور و تاریکی در تنظیم زمان خواب و بیداری کودک پررنگ‌تر می‌شود. هم‌زمان میزان خواب سبک (1-2 NREM) افزایش می‌یابد. به‌این‌ترتیب احتمال بیدارشدن کودک در نیمه‌شب بیشتر می‌شود.

خواب کودک نقش مهمی در تکامل مغز و فراگیری مهارت‌های جدید دارد. کودک در طول روز همواره در حال آموختن است. همگام با کسب مهارت‌هایی مثل گردن گرفتن، سینه‌خیز رفتن یا غلت زدن، الگوی خواب کودک بر اساس نیازش تغییر می‌کند. این تغییر در نوع خود اولین محسوب می‌شود. البته در ماه‌های آینده تغییرات دیگری هم در راه خواهند بود اما شاید به‌اندازه اولین تغییر برای شما استرس‌زا نباشند.

این‌که چقدر طول می‌کشد تا کودک با این شرایط کنار بیاید، بستگی به کودک دارد. معمولاً ۲ تا ۶ هفته به طول خواهد انجامید.

چطور از این مرحله عبور کنید؟

قبل از هر چیز، بهتر است مطمئن شوید که کودک دچار بیماری نیست. اگر تب دارد یا بیش از حد بی‌تابی می‌کند بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

تا قبل از ۴ ماهگی امکان آموزش خواب به کودک وجود ندارد. اما این سن، زمان مناسبی برای ایجاد عادت‌های خواب است. عادت‌هایی که گاهی تا پایان عمر با فرزندتان همراه خواهند شد.

به‌قدر کافی شیر بدهید

مطمئن شوید که کودکتان در طول روز و قبل از خواب به‌اندازه کافی شیر خورده است. به‌طوری‌که در طول شب از گرسنگی بیدار نخواهد شد.

در ۴ ماهگی کودک به طرز باورنکردنی در مورد دنیای اطراف خود کنجکاو است. ممکن است قبل از سیر شدن توجهش به اطراف جلب شود. بهتر است در محیطی به کودک شیر دهید که حس کنجکاوی او کمتر برانگیخته شود.

در زمان خواب اگر شروع به گریه کرد سعی کنید بلافاصله به او شیر ندهید. اگر با هر بار گریه کردن به او شیر بدهید، این انتظار در او ایجاد می‌شود که هروقت بیدار شد به او شیر خواهید داد.

برای تمرین مهارت‌ها وقت بگذارید

کودک برای فراگیری مهارت‌های جدید سخت در تلاش است. ممکن است آن‌قدر مشتاق یادگیری باشد که شب‌ها هم تمرین کند و متأسفانه این روند می‌تواند ادامه یابد.

با اختصاص زمان کافی در طول روز برای تمرین‌های مهارتی می‌توانید این احتمال را در نیمه‌شب کاهش دهید.

عادت‌های خواب ایجاد کنید

در این سن خواب کودک شامل 14 تا ۱6 ساعت خواب شبانه و سه تا چهار چرت روزانه است. زمان آن است که الگوی خواب و چرت زدن کودک را تنظیم کنید.

عادت‌های خوب خواب شامل کارهایی هستند که هر شب قبل از قراردادن کودک در رختخواب انجام می‌دهید:

• حمام کردن
• تعویض لباس‌
• خواندن کتاب داستان
• لالایی گفتن
• شیردادن
• و به رختخواب بردن

وقتی کودک دندان در آورد، مسواک زدن را هم به این عادت‌ها اضافه کنید. این کارها به او کمک می‌کنند تا با شب‌ها تطابق پیدا کند و بفهمد که شب زمان خاموشی و خواب است.

اگر کودک، صبح بیش از حد معمول می‌خوابد، می‌توانید بیدارش کنید. به‌شرط آنکه هر روز در یک ساعت مشخص این کار انجام دهید.

وقتی این عادت‌ها را ایجاد می‌کنید زمان چرت زدن و خواب کودک را مبنا قرار دهید. زمان مشخصی را به غذا خوردن و بازی‌کردن با او اختصاص دهید. روی‌هم‌رفته در برنامه‌ریزی روزانه برنامه کودک را در نظر بگیرید.

به نشانه‌ها توجه کنید

خمیازه کشیدن، مالیدن چشم‌ها، نق زدن و بی‌تفاوتی به اطراف، همه نشانه‌های واضح خواب‌آلودگی است. وقتی متوجه آنها شدید، سعی کنید کودک را به اتاقی آرام منتقل کنید.

مدت واکنش شما به این نشانه‌ها تعیین می‌کند که کودک، خودش بخوابد یا اینکه کودک خسته را با تلاش بخوابانید.

نیم‌خواب در رختخواب بگذارید

وقتی کودکتان را سر شب یا نیمه‌شب می‌خوابانید مطمئن شوید که به طور کامل نخوابیده است. به‌این‌ترتیب، به او این فرصت را می‌دهید تا عمل انتقال از بیداری به خواب را خودش انجام دهد. با این روش به کودک یاد می‌دهید هر زمان در نیمه‌شب از خواب بیدار شد، دوباره بخوابد_.

اگر دوباره بیدار شد کنار او بنشینید تا به او اطمینان خاطر بدهید که کنارش هستید. ولی این کار را به‌صورت کلامی و با نوازش انجام دهید اگر نتیجه‌بخش نبود، نهایتاً بغلش کنید تا بخوابد. احتمالاً کمی زمان خواهد برد تا با این مسئله کنار بیاید.

محیطی آرام فراهم کنید

ازآنجاکه کودک در چهارماهگی نسبت به محیط اطرافش آگاه است، هر نوع عامل محرکی در اتاق‌خواب را برطرف کنید.

شرایط مناسب برای خواب کودک را فراهم کنید. مطمئن شوید که اتاق کاملاً تاریک و دارای دمای مطلوب است. در صورت وجود صداهای مزاحم می‌توانید از اپلیکیشن تولید صدای سفید استفاده کنید.

صبح با تابش نور آفتاب، پرده‌ها را کنار بزنید. همان‌طور که اشاره شد در این سن، نور به‌عنوان قوی‌ترین نشانه در تنظیم چرخه خواب و بیداری کودک عمل می‌کند.

از روش گریه کن استفاده کنید!

در بین روش‌های مؤثر در خواباندن کودک، روش “گریه کن” سریع‌ترین آنهاست.

به‌جای اینکه در آرام‌کردن او عجله کنید باید بگذارید چند دقیقه گریه کند. در این روش نوزاد شما مهارت جدیدی می‌آموزد، هرچند کمی گریه به همراه دارد.

اگر بلافاصله او را بخوابانید برای خوابیدن دوباره به شما وابسته می‌شود. شما اجازه دارید شرایط کودک را بررسی کنید و به او اطمینان دهید که کنار او هستید و همه چیز مرتب است ولی برای خواباندن، او را بغل نکنید.

اگر کودکتان هنوز شب‌ها شیر می‌خورد، مشکلی نیست طبق برنامه به او شیر بدهید اما با او صحبت یا بازی نکنید. سعی کنید تا حد ممکن ساکت باشید و اتاق را کم‌نور نگاه دارید. این شرایط در القا حس خواب، موفق عمل می‌کند.

این روش ممکن است برای بسیاری از والدین چالش‌برانگیز باشد چراکه نمی‌توانند در برابر صدای گریه کودک مقاومت کنند. اما در نظر داشته باشید وقتی‌ کودک یاد می‌گیرد خودش بخوابد و به خوابیدن ادامه دهد، در نهایت همه از آن بهره‌مند می‌شوند.

اگر فکر می‌کنید این روش برای شما کاربردی ندارد، می‌توانید از سایر روش‌های آموزش خواب کودک استفاده کنید.

با دکترتان هماهنگ کنید

اگر کودک نمی‌تواند این مرحله را به‌خوبی سپری کند یا به نظرتان جایی از کار، درست نیست با پزشکتان مشورت کنید. نگرانی در مورد کودک امری طبیعی است. شما باید مطمئن شوید که کودکتان سالم و سرحال است. زمانی که این اتفاق برای اولین‌بار می‌افتد پزشکتان می‌تواند به شما کمک کند که بر ترس‌هایتان غلبه کنید و مطمئن شوید که اتفاق بدی رخ نخواهد داد.

خلاصه وضعیت خواب کودک در سال اول زندگی

مطالعه بیشتر

The 4-Month Sleep Regression: What Parents Need to Know

Infant Sleep Cycles: How Are They Different From Adults?

The 4-Month Sleep Regression: What to Do

Happy, Healthy Baby Sleep Schedule By Age: Newborn through 1 Year